Borsa devre kesici

 Devre kesici, borsada ani hareketler sonrası sizi korumak için alınmış önlemlerden biri.

Yani hisseniz birden bire düşmeye başlar ise ve bu belirli bir yüzdeyi geçerse devre kesici devreye girer ve işlemler geçici olarak durdurulur.

Bu süreler ve oranlar ile ilgili bazı teknik bilgiler verelim;

Borsa Devre Kesici Uygulaması

Borsa da normalde, hisselerimizi alırız satarız. Bu alım satımlar gün içerisinde önceden belirlenen tavan ve taban fiyat arasında yapılır.

Bu fiyat aralığında seans açık iken siz istediğiniz zaman alım satım yapabilirsiniz. 

Borsa bu fiyat hareketlerini takip eder ve her hissenin bulunduğu pazar için bir eşik hareket değeri belirler. Eğer bu oranlara ulaşan işlemler olursa hisse işlemleri geçici bir süre durur.

Dursa da bu sürede siz gene emir iletmeye devam edebilirsiniz. Emir toplama aşaması denen bu aşama süresi bittiğinde toplanan emirlerin durumuna göre eşleşme sağlanan fiyattan tekrar devam edilir.

Devre kesici referans fiyatı, en son tek fiyat yöntemi ile belirlenen fiyat (açılış seansı, tekil açılış, devre kesici seansında oluşan fiyat) veya ilgili payın baz fiyatıdır. En son tek fiyat yöntemi ile belirlenen fiyat veya baz fiyattan en son güncellenen fiyat devre kesici referans fiyatıdır.

Aşağıda pazarlara göre devre kesici zamanları ve süresi verilmiştir , bu pazarlar hakkında detay için link

Devre Kesici Tetikleme Oranı %10  (yıldız pazar),   %7,5 ( ana pazar),  %5 (alt pazar)

Devre Kesici Sonrası Emir Toplama Süresi 5 dakika (yıldız pazar), 15 dakika (ana pazar), 15 dakika (alt pazar)

Devre Kesici Sonrası Eşleştirme Süresi 2 dakika

Devre Kesici uygulamasında Pazar bazında farklı değişim yüzdesi kriterleri ve farklı DK Seansı Süreleri kullanılmaktadır;

Bu fiyat limitlerine kadar normal işlemler devam eder ancak bu fiyat limitlerini geçen işlemi gerçekleştirecek emir iptal edilerek bu limitlerin dışında işlem olmasına izin verilmez ve devre kesici çalışır. Söz konusu emir önceki fiyat seviyeleri ile işlem gerçekleştirmiş ise kalan kısmı iptal edilir. 

• Devre kesicinin çalışması ile birlikte ilgili sırada emir toplama aşamasına geçilir. Bu aşamada açılış/kapanış ve tek fiyat seanslarında olduğu gibi teorik fiyat ve işlem miktarı gösterilir.

• Yani siz gene emirlerinizi verebilirsiniz. 

• Emir toplamanın ardından eşleşme süreci gelir.

• Emir toplama ve eşleşmenin ardından sırada normal işlemler devam eder.

Yıldız Pazar’da işlem görmekte olan paylarda seansın kapanış bölümünün başlamasına kalan 10 dakika içerisinde (saat 17:50 – 18:00) devre kesici çalışırsa emir toplama süresi 5 dakikadan 10 dakikaya çıkartılır ve sırada eşleştirme yapılmadan emir toplama süreci izleyen kapanış seansı aşamasında da devam eder.

Eşleştirme, kapanış seansının emir toplama aşamasının sona ermesi ile birlikte gerçekleştirilir.

Ana Pazar ve Alt Pazar’da işlem gören paylarda  devre kesici emir toplama süresi uzatılan paylarda seansın kapanış bölümünün başlamasına kalan 20 dakika içerisinde (saat 17:40 – 18:00) devre kesici çalışırsa emir toplama süresi 15 dakikadan 20 dakikaya çıkartılır ve sırada eşleştirme yapılmadan emir toplama süreci izleyen kapanış seansı aşamasında da devam eder. Eşleştirme, kapanış seansının emir toplama aşamasının sona ermesi ile birlikte gerçekleştirilir.

Endeks Devre Keser mi?

Borsa İstanbul A.Ş. Genel Müdürlüğünce Pay Piyasasında halihazırda pay bazında uygulanmakta olan devre kesici sistemine ilave olarak Endekse Bağlı Devre Kesici Sisteminin (EBDKS) oluşturulmasına ve 10/08/2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmasına karar verilmiştir. Buna göre;

BIST 100 Endeksinin gün içerisinde önceki günün kapanışına göre ilk eşik olarak %5 veya daha fazla ve ikinci eşik olarak %7 veya daha fazla düşmesi halinde EBDKS devreye girecek ve Pay Piyasası, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasındaki (VİOP) paya ve pay endekslerine dayalı sözleşmeler ile Borçlanma Araçları Piyasası Pay Repo Pazarı’nda işlemler geçici olarak durdurulacaktır (devre kesici endeksin yukarı yönlü hareketinde çalışmaz). EBDKS uygulaması kapsamında referans olarak alınacak endeks, değişim yönü ve oranları gelişen şartlara göre önceden duyurulmak suretiyle Borsa tarafından değiştirilebilecektir.

Uygulamanın devreye girmesi ile birlikte Pay Piyasasında;

“.E”, “.F1”, “F2”, “.G” sıralarındaki işlemler (paylar, gayrimenkul yatırım fonları, girişim sermayesi yatırım fonları, gayrimenkul sertifikaları) 20 dakika boyunca geçici olarak durdurulacaktır. EBDKS’nin devreye girme anında tek fiyat işlem yöntemi kapsamında eşleştirme seansında olan sıralarda, emirlerin eşleştirilip işlemlerin gerçekleşmesinin ardından durdurma olacaktır. Bu aşamada emir iptali veya değişikliği yapılamayacaktır.

20 dakikalık durdurmanın ardından;

a) Sürekli işlem yöntemiyle işlem gören sıralarında 5 dakika boyunca tek fiyat emir toplama uygulanacak ve sonraki 5 dakika içinde eşleştirme yapılarak işlem fiyatları belirlenecek ve duyurulacaktır.

b) Tek fiyat işlem yöntemi ile işlem gören paylar tek fiyat emir toplama ile açılacak asgari 10 dakika sürecek emir toplama seansı sonrasında seans akışı kaldığı yerden devam edecektir.

“.V”, “.C”, “F”, “.R” sıraları (varantlar, yatırım kuruluşu sertifikaları, borsa yatırım fonları ve yeni pay alma hakkı kuponları) 30 dakika boyunca geçici olarak durdurulacaktır. Bu aşamada emir iptali yapılabilecek, emirlerin fiyatı kötüleştirilebilecek ve miktarı azaltılabilecektir. Bu süre sonrasında seansın bitimine yeterli süre kalması halinde söz konusu işlem sıraları sürekli işlem yöntemi ile yeniden işleme açılacaklardır.

EBDKS’nin Pay Piyasasında sürekli işlem seansının sona ermesinden önceki 60 ila 30 dakika arasında (mevcut durumda 17:00-17:30 arasında) devreye girmesi halinde her üç piyasada da işlemler durdurulacak, işlemler Pay Piyasasında kapanış seansı ile (mevcut durumda saat 18:00’de) yeniden başlatılacaktır.

EBDKS’nin Pay Piyasasında sürekli işlem seansının sona ermesinden önceki 30 dakika içerisinde devreye girmesi halinde (mevcut durumda 17:30’dan sonra) ilgili seanslar sonlandırılacaktır.

EBDKS kapsamında belirlenen eşiklerin (%5 ve %7) gün içinde tekrar aşılması halinde devre kesici aynı aşama için ikinci kez çalışmayacaktır. EBDKS uygulamasının devreye alınması ile birlikte pay bazında uygulanan devre kesicilerde emir toplama süresi 15 dakikaya indirilmiştir, eşleştirme süresi ise 2 dk. olarak devam edecektir.